Troska o zdrowie psychiczne dzieci jest ważna na każdym etapie rozwoju. Obserwacja zachowań, budowanie silnej więzi z dzieckiem i szczere rozmowy umożliwiają szybką reakcję na zmiany. Wczesne objawy problemów emocjonalnych u dzieci i młodzieży związane są bowiem z pogorszeniem funkcjonowania w życiu codziennym. Sprawdź, jak zadbać o zdrowie psychiczne dzieci.
Zastanawiasz się, jak wzmocnić zdrowie psychiczne dzieci? Jak pomóc im w budowaniu poczucia własnej wartości, samoakceptacji i strategii radzenia sobie z problemami? Wpływ rodziny na zdrowie psychiczne dzieci jest ogromny. Zdrowa komunikacja z dziećmi i wspieranie rozwoju emocjonalnego u dzieci na wczesnych etapach rozwoju są kluczem do zachowania równowagi. Mimo wszystko szacuje się, że co piąte dziecko w Polsce cierpi z powodu problemów psychicznych, a jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń jest depresja.
Przyjmuje się, że objawy zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży występują w czterech obszarach. Są to:
Nasilenie objawów w danym obszarze może być różne, w zależności od wieku dziecka oraz rodzaju zaburzenia, ale żadnych symptomów zmiany nie wolno lekceważyć. Zwróć uwagę przede wszystkim na ilość i jakość snu, problemy z mową i wyrażaniem emocji, problemy w nauce i w kontaktach z rówieśnikami, w tym na nieumiejętność czerpania radości ze wspólnej zabawy. Sprawdź, jak definiowane jest zdrowie psychiczne dzieci oraz jak zadbać o prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka.
Zdrowie psychiczne, według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji. Szerokie znaczenie i subiektywne rozumienie pojęć użytych w tej definicji uwarunkowane jest kulturowo i środowiskowo. Co więcej, zdrowie psychiczne nie oznacza jedynie braku chorób. O dobrej kondycji psychicznej świadczą m.in. wysokie poczucie własnej wartości, branie odpowiedzialności za swoje decyzje oraz zaangażowanie w życie społeczne, w tym czerpanie satysfakcji ze związków i pracy.
Jeśli chodzi o dzieci i młodzież, o zdrowiu psychicznym świadczy przede wszystkim brak stwierdzonych wad rozwojowych, w tym prawidłowy rozwój mowy, brak trudności z opanowaniem prostych czynności, typowych dla wieku dziecka, brak problemów z okazywaniem emocji, brak kłopotów ze snem, odżywianiem się i w innych obszarach codziennego funkcjonowania, w tym z nauką i w kontaktach z rówieśnikami. Jeśli zauważ jakiekolwiek nieprawidłowości w zachowaniu i sposobie funkcjonowania dziecka, zgłoś się po pomoc do specjalisty. Psycholog dziecięcy rozwieje Twoje wątpliwości podczas szczerej rozmowy w bezpiecznej przestrzeni.
Zaburzenia emocjonalne u dzieci mogą przybierać różne formy, wszystkie wiążą się jednak z uciążliwymi objawami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Zwróć uwagę przede wszystkim na nagłe wybuchy złości, ataki płaczu, lęku lub agresji oraz na towarzyszące im problemy z koncentracją, zaburzenia snu, w tym moczenie nocne i zaburzenia odżywiania. Wczesne objawy problemów emocjonalnych u dzieci mogą się nasilać i prowadzić do depresji. Zdarza się, że stanowią podstawę do zdiagnozowania ADHD, czyli zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Dziecko z zaburzeniami emocjonalnymi może unikać kontaktu wzrokowego i nie okazywać empatii oraz innych uczuć. Silny lęk może objawiać się złośliwością i negatywnym nastawieniem do otoczenia.
Jakie są przyczyny problemów emocjonalnych u dzieci? Oprócz zdiagnozowanych zaburzeń neurorozwojowych, np. autyzmu, źródłem nieprawidłowości są najczęściej przykre doświadczenia życiowe. Brak akceptacji, miłości i czułości, a nade wszystko rodzinne traumy, związane m.in. z konfliktami, przemocą, uzależnieniami, a także doświadczeniem śmierci bliskiej osoby mogą przyczyniać się do rozwoju poważnych problemów emocjonalnych, stanów depresyjnych, a nawet prób samobójczych. Wpływ rodziny na zdrowie psychiczne dzieci jest jednym z najważniejszych obszarów, poruszanych podczas niezbędnego wówczas leczenia psychologicznego (psychoterapii). Terapia dziecięca ma na celu wspieranie rozwoju emocjonalnego u dzieci, zidentyfikowanie problemów, postawienie diagnozy i doprowadzenie do trwałej zmiany zachowania. W skrajnych przypadkach niezbędna jest również pomoc lekarza psychiatry, który włącza odpowiednie leczenie farmakologiczne.
O zdrowie psychiczne dziecka możesz zadbać samodzielnie już od pierwszych dni życia maluszka. Dla prawidłowego rozwoju psychicznego dziecka kluczowy jest bowiem okres ciąży i 3 pierwsze lata życia. Zdrowa komunikacja z dzieckiem obejmuje budowanie bliskiej więzi, w tym głaskanie brzucha i mówienie do dziecka delikatnym głosem. Zadbaj również o wewnętrzny spokój, w czym pomogą spacery, pływanie, gimnastyka i ćwiczenia oddechowe. Po porodzie tym bardziej niezbędne jest otaczanie dziecka miłością i czułością, zarówno mową, jak i delikatnym dotykiem, aby miało poczucie bezpieczeństwa. Wzrastanie w środowisku wolnym od negatywnych emocji i przemocy jest jednym z fundamentów zdrowej psychiki.
Troska rodzicielska na dalszych etapach życia dziecka opiera się na zdrowej, pełnej szczerości, uwagi i zaangażowania komunikacji werbalnej. Niebagatelne znaczenie ma ponadto obserwacja zachowania pociechy, aby wykluczyć pierwsze objawy zaburzeń rozwojowych lub problemów psychicznych. Wzmacniaj poczucie własnej wartości u dziecka, zwłaszcza w wieku szkolnym, poświęcając czas na wspólną zabawę, rozmowy, zainteresowania, słuchając i angażując się w rzeczy dla niego ważne, komplementując i doceniając nie tylko sukcesy, ale również podejmowane wysiłki. Zadbaj jednocześnie o wytyczenie dziecku granic, jasno mów o swoich oczekiwaniach i potrzebach innych, pozwalając mu na samodzielność i swobodne wyrażanie własnych emocji. Zaufanie i empatia są oznaką prawidłowego rozwoju psychicznego u dziecka. Bądź wzorem do naśladowania i naucz dziecko podstawowych zasad higieny psychicznej, w tym znajdowania czasu na odpoczynek i umiejętności relaksowania się. Zadbaj o odpowiednią ilość snu, wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych i aktywności fizycznej na co dzień. Nade wszystko dbaj o dobre relacje z innymi ludźmi, pokazując dziecku, jak ważne są kontakty międzyludzkie. Jeśli czujesz, że brakuje Ci pewnych kompetencji lub umiejętności, zwróć się o pomoc do psychologa dziecięcego, który chętnie udzieli Ci specjalistycznych porad w trosce o zdrowy rozwój Twojego dziecka.
